23.02.2020 r.
[artykuł aktualizowany: 23.02.2024 r.]
Zadaniem sądu administracyjnego jest czuwanie nad legalnością aktów i czynności administracyjnych podejmowanych przez organy w postępowaniu administracyjnym. Sądy administracyjne rozstrzygając skargi na akty i czynności w postępowaniu administracyjnym nie orzekają w sposób merytoryczny, tj. nie zmieniają kontrolowanych aktów lub czynności, lecz orzekają kasatoryjnie, tj. poprzez uchylenie zaskarżonych aktów lub czynności (względnie: stwierdzenie ich nieważności, stwierdzenie ich wydania z naruszeniem prawa).
W związku tym, po skutecznym zaskarżeniu aktu lub czynności organu administracji publicznej sprawa trafia do ponownego rozpoznania przez organ I instancji.
Czy organ I instancji przy ponownym orzekaniu jest związanym wyrokiem sądu administracyjnego? Co to oznacza dla strony postępowania? O tym w dzisiejszym artykule.
Podstawa prawna związania wyrokiem sądu administracyjnego
Wyobraźmy sobie następującą sytuację.
Przykład
Inwestor składa wniosek o ustalenie warunków zabudowy. W toku postępowania administracyjnego organ I instancji stwierdza, że planowana na terenie nieruchomości inwestora inwestycja nie spełnia warunku zawartego w art. 61 ust. 1 pkt 1 u.p.z.p., tj. tzw. zasady dobrego sąsiedztwa (w pozostałym zakresie warunki wydania WZ są spełnione). Inwestor składa odwołanie od decyzji organu I instancji odmawiającej ustalenie warunków zabudowy. Organ II instancji nie uwzględnia odwołania i utrzymuje w mocy decyzję organu I instancji.
Inwestor składa skargę do sądu administracyjnego, a następnie sąd wydaje wyrok, na mocy którego uchyla zaskarżoną decyzję organu II instancji oraz poprzedzającą ją decyzję organu I instancji. W uzasadnieniu wyroku sąd wskazuje, że organy administracji błędnie uznały, że planowana inwestycja nie spełnia zasady dobrego sąsiedztwa, jednocześnie zaznacza, że możliwe jest określenie wymagań dotyczących nowej zabudowy w zakresie kontynuacji funkcji, parametrów, cech i wskaźników kształtowania zabudowy oraz zagospodarowania terenu.
Sprawa trafia do ponownego rozpoznania przez organ I instancji.
Czy organ I instancji w takim przypadku jest związany wyrokiem sądu administracyjnego i będzie obowiązany wydać decyzję pozytywną?
Zgodnie z art. 153 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej: ,,p.p.s.a.’’)
,,Ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie organy, których działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania było przedmiotem zaskarżenia, a także sądy, chyba że przepisy prawa uległy zmianie”
Co to w praktyce art. 153 p.p.s.a. oznacza dla strony postępowania?
Powyżej cytowany przepis oznacza, że związanie organu oceną prawną i wskazaniami sądu obejmuje nie tylko organ, którego działanie było bezpośrednio przedmiotem orzeczenia sądu, ale także każdy organ orzekający w danej sprawie do czasu jej ostatecznego zakończenia.
Orzeczenie sądu obejmuje bowiem swoim zasięgiem przyszłe postępowanie administracyjne w tej sprawie.
W orzecznictwie przyjmuje się, że skutki wyroku sądu administracyjnego dotyczą każdego nowego postępowania prowadzonego w zakresie danej sprawy i obejmują zarówno postępowanie sądowoadministracyjne, w którym orzeczenie zostało wydane, postępowanie administracyjne, w którym zapadło zaskarżone rozstrzygnięcie administracyjne, jak również wszystkie przyszłe postępowania administracyjne i sądowoadministracyjne dotyczące danej sprawy administracyjnej. Moc wiążąca prawomocnego wyroku sądu administracyjnego związana jest z tożsamością stosunku prawnego będącego przedmiotem sprawy.
Z powyższego możemy zatem wyciągnąć wniosek, że przy założeniu tożsamości sprawy, tzn. tożsamości pod względem podmiotowym (stron postępowania) i przedmiotowym (przedmiotu postępowania) organ przy ponownym rozpoznaniu sprawy nie może dokonać jej oceny w sposób sprzeczny do oceny wyrażonej przez sąd administracyjny w wyroku.
Przykład
W opisanym powyżej przypadku oznacza to, że przy ponownym rozpoznaniu sprawy organ I instancji nie może uznać, że planowana inwestycja nie spełnia warunku zawartego w art. 61 ust. 1 pkt 1 u.p.z.p. (tzw. zasady dobrego sąsiedztwa), skoro przesłanka ta była przedmiotem analizy sądu i została odmiennie oceniona w wyroku.
Zasada ta obowiązuje przy założeniu istnienia tożsamości sprawy rozpatrywanej przez organ I instancji oraz sąd administracyjny, tj. m.in., że przedmiot postępowania (planowana inwestycja) nie uległa zmianie.
Tym samym zakładając, że pozostałe warunki wydania WZ zostały spełnione (nie były one kwestionowane w poprzednim postępowaniu), organ I instancji winien wydać decyzję pozytywną ustalającą warunki zabudowy dla inwestycji.
Warto również zauważyć, że gdyby inwestor w tej samej sprawie zdecydował się cofnąć wniosek, a następnie złożyć go ponownie zachowując tożsamość sprawy (np. nie zmieniając planowanej inwestycji itp.), organ w nowym postępowaniu również będzie związany wydanym wyrokiem sądu administracyjnego. Jak zostało wyżej wskazane skutki wyroku sądu administracyjnego obejmują wszystkie przyszłe postępowania administracyjne i sądowoadministracyjne dotyczące danej sprawy administracyjnej.
Ocena prawna wyrażona w orzeczeniu sądu administracyjnego traci natomiast moc wiążącą w przypadku zmiany stanu prawnego, jeżeli to spowoduje, że pogląd sądu stanie się nieaktualny. Podobny skutek, czyli ustanie mocy wiążącej wspomnianej oceny, może spowodować zaistniała po wydaniu orzeczenia sądowego zmiana istotnych okoliczności faktycznych oraz wzruszenie orzeczenia.
Na naszym przykładzie: oznacza to, że gdyby w czasie ponownego rozpatrzenia sprawy zmienił się przepis art. 61 ust. 1 pkt u.p.z.p. (ze skutkiem dla toczących się postępowań) w ten sposób, że ocena wyrażona przez sąd stałaby się nieaktualna, organ I instancji nie byłby związany wyrokiem tego sądu.
Kontrola ponownego rozstrzygnięcia organu I instancji
Niezastosowanie się przez organ administracji publicznej przy ponownym wydaniu decyzji do oceny prawnej wyrażonej przez sąd w wyroku, narusza zasadę związania organu oceną prawną i oznacza, że podjęty akt lub czynność są wadliwe. Stanowisko takie powszechnie przyjmowane jest przez Naczelny Sąd Administracyjny i wojewódzkie sądy administracyjne w swoim orzecznictwie.
Zarzut dotyczący naruszenia przez organ art. 153 p.p.s.a może być podniesiony już w toku postępowania administracyjnego, np. w odwołaniu od decyzji organu I instancji. Niezależnie od tego, zarzut ten może zostać zawarty przez stronę w skardze do sądu administracyjnego.
Zatem w przypadku naruszenia zasady związania organu oceną prawną, organ II instancji rozpatrując odwołanie czy sąd administracyjny – skargę, winien zaskarżoną decyzję uchylić.
Poszukujesz więcej informacji na temat specjalizacji kancelarii prawa nieruchomości? Zapraszamy do zapoznania się z naszymi usługami prawnymi dla firm.
Podsumowanie
- wyrok sądu administracyjnego wydany w danej sprawie ma ten skutek, że wiąże on organ, którego działanie było bezpośrednio przedmiotem orzeczenia sądu, ale także każdy organ orzekający w danej sprawie do czasu jej ostatecznego zakończenia;
- skutki wyroku sądu administracyjnego dotyczą każdego nowego postępowania prowadzonego w zakresie danej sprawy i obejmują wszystkie przyszłe postępowania administracyjne i sądowoadministracyjne dotyczące danej sprawy administracyjnej;
- warunkiem jest zachowanie tożsamości sprawy, w tym m.in. tożsamości pod względem podmiotowym (stron postępowania) i przedmiotowym (przedmiotu postępowania);
- ocena prawna traci natomiast moc wiążącą w przypadku zmiany stanu prawnego, jeżeli to spowoduje, że pogląd sądu stanie się nieaktualny, podobny skutek może spowodować zaistniała po wydaniu orzeczenia sądowego zmiana istotnych okoliczności faktycznych oraz wzruszenie orzeczenia sądu;
- niezastosowanie się przez organ administracji publicznej przy ponownym wydaniu decyzji do oceny prawnej wyrażonej przez sąd w wyroku, narusza zasadę związania organu oceną prawną i oznacza, że podjęty akt lub czynność są wadliwe
