05.04.2020 r.
Nie ulega wątpliwości, że projekt budowlany jako dzieło o charakterze prawnoautorskim podlega ochronie prawnej wynikającej z ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Bezsporne jest również to, że jest niezbędnym elementem wniosku o pozwolenie na budowę i stanowi część akt postępowania administracyjnego.
Na tym tle rodzi się natomiast szereg pytań, w tym czy prawa autorskie do projektu budowlanego i ochrona wynikająca z ww. ustawy ulegają ograniczeniu, wobec tego, że projekt budowlany stanowi część akt postępowania administracyjnego? W jakim zakresie i na jakich zasadach organ administracji architektoniczno-budowlanej może dysponować złożonym do akt sprawy projektem budowlanym?
O tym w dzisiejszym artykule.
1/ Uwaga wstępna
Projekt budowlany należy do kategorii utworów architektonicznych (art. 1 ust. 2 pkt 6 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych: dalej: ,,pr. aut.’’) i jako taki jest przedmiotem prawa autorskiego. Twórcom przysługują autorskie prawa osobiste oraz autorskie prawa majątkowe, mające charakter cywilnych praw podmiotowych, których ochrona należy do kompetencji uprawnionego podmiotu, nie należy natomiast do organu administracji publicznej.
Jak zatem ochrona praw autorskich do projektu budowlanego kształtuje się w postępowaniu administracyjnym?
2/ Udostępnienie akt postępowania administracyjnego wraz z projektem budowlanym
Zagadnienie ochrony praw autorskich do projektu budowlanego zostanie przedstawione w dwóch kontekstach, tj.:
- udostępnienie projektu budowlanego na żądanie strony postępowania w sprawie o wydanie pozwolenia na budowę;
- udostępnienie projektu budowlanego osobom trzecim na podstawie ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (dalej: ,,u.d.i.p.’’) [1].
1. Udostępnienie projektu budowlanego na żądanie strony postępowania
Zgodnie z art. 73 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (dalej: ,,k.p.a.’’) [2]:
,,Strona ma prawo wglądu w akta sprawy, sporządzania z nich notatek, kopii lub odpisów. Prawo to przysługuje również po zakończeniu postępowania’’
Na mocy art. 73 § 1 k.p.a. ustawodawca zapewnił stronie prawo wglądu w akta sprawy, sporządzanie z nich notatek, kopii lub odpisów. Prawo to przysługuje zarówno w toku, jak również po zakończeniu postępowania, a jedynym ograniczeniem sposobu wykonywania tego uprawnienia jest wymaganie, aby czynności strony w zakresie dostępu do akt sprawy były dokonywane w lokalu organu administracji publicznej w obecności pracowników tego organu (art. 73 § 1 k.p.a.).
Prawo to przysługuje również w odniesieniu do projektu budowlanego stanowiącego część akt postępowania administracyjnego.
Zgodzić się przy tym należy ze stanowiskiem prezentowanym w orzecznictwie [3], że udostępnienia akt nie można uznać za sposób rozpowszechniania projektu budowlanego jako utworu.
Udostępnienie projektu budowlanego, jako części akt sprawy administracyjnej, nie narusza ani praw osobistych, ani majątkowych twórcy projektu, nie uprawnia bowiem strony której projekt udostępniono do jego wykorzystania dla celów innych niż cele procesowe (zaznajamianie się z materiałem sprawy) [4].
O fakcie udostępnienia projektu budowlanego organ administracji publicznej może uczynić wzmiankę na projekcie, winien to również odnotować w aktach sprawy. Organ nie może przy tym odmówić udostępnienia projektu poprzez wykonanie uwierzytelnionych kopii lub samodzielne wykonanie kopii (w zależności od treści żądania) przez stronę, jeżeli spełnione są przesłanki z art. 73 k.p.a.
Warto również w tym kontekście przytoczyć treść art. 23 ust. 1 pr. aut., zgodnie z którym:
,,Bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego. Przepis ten nie upoważnia do budowania według cudzego utworu architektonicznego i architektoniczno-urbanistycznego oraz do korzystania z elektronicznych baz danych spełniających cechy utworu, chyba że dotyczy to własnego użytku naukowego niezwiązanego z celem zarobkowym’’
Wobec powyższego, można przyjąć, że udostępnienie projektu budowlanego, jako części akt sprawy administracyjnej, nie narusza ani praw osobistych, ani majątkowych twórcy projektu, pod warunkiem, że jest wykorzystywany wyłącznie dla celów procesowych (zaznajamiania się z materiałem sprawy).
2. Udostępnienie projektu budowlanego osobom trzecim na podstawie ustawy o dostępie do informacji publicznej
Kontrowersje w orzecznictwie i doktrynie budzi natomiast możliwość przyjęcia, że projekt budowlany podlega udostępnieniu również osobom trzecim w trybie przewidzianym ustawą o dostępie do informacji publicznych.
Obecnie za przeważającą – w sposób zdecydowany – linię orzeczniczą należy uznać, pogląd zakładający, że projekt budowlany będący elementem decyzji o pozwoleniu na budowę stanowi informację publiczną [5].
Powyższy wniosek wynika z uznania, że zarówno projekt budowlany, jak i uzgodnienia do projektu stanowią integralną część decyzji o pozwoleniu na budowę, która jest aktem administracyjnym, co z kolei wyczerpuje treść art. 6 ust. 1 pkt 4 lit. a u.d.i.p., zgodnie z którym:
,,Udostępnieniu podlega informacja publiczna, w szczególności o danych publicznych, w tym treść i postać dokumentów urzędowych, w szczególności treść aktów administracyjnych i innych rozstrzygnięć’’
Pewien wyłom w odniesieniu do powyższej zasady przedstawił WSA w Gdańsku w wyroku z dnia 24 kwietnia 2019 r. (II SAB/Gd 7/19), przyjmując, że: ,,Nie można generalnie wykluczyć, iż w konkretnym stanie faktycznym pewne części projektu budowlanego nie będą podlegały udostępnieniu ze względu na prywatność osób fizycznych’’.
Z kolei WSA w Łodzi w wyroku z dnia 16 lutego 2018 r. [6] przyjął, że:
- ,,(…) udostępnienie żądanej przez skarżącą informacji w zakresie określonym w decyzji (dokumentacja projektowa budynku znajdującego się na działce sąsiedniej stanowiącej własność osoby prywatnej) wykraczałoby poza niezbędność wymaganą potrzebą transparentności życia publicznego w demokratycznym Państwie prawnym’’;
- ,,Udostępnienie dokumentacji projektowo-budowlanej prywatnego budynku mieszkalnego, naruszałoby – w ocenie sądu – prywatność zamieszkującej go osoby. Udostępnienie projektów budowlanych osobie postronnej byłoby ingerencją w sferę prywatności inwestora. Poznanie szczegółów projektu budowlanego konkretnego inwestora będącego osobą fizyczną przez osobę trzecią mogłoby godzić w bezpieczeństwo tegoż inwestora – właściciela budynku, ze względu na możliwość wykorzystania tych informacji w innych celach niż jemu przyświecających’’;
- ,,(…) szczegółowe rozwiązania architektoniczno-budowlane, zawarte w projekcie budowlanym dotyczącym obiektu stanowiącego własność osób fizycznych (np. rozkład pomieszczeń w budynku), stanowią uprawnienia przysługujące jedynie inwestorowi i są opracowywane według jego zamysłów, koncepcji oraz możliwości finansowych i ze względu na prywatność osoby fizycznej podlegają ochronie’’.
Argumenty przedstawione w cytowanym wyżej wyroku WSA w Łodzi zostały uznanie za nietrafne m.in. w wyroku WSA w Krakowie z dnia 30 sierpnia 2018 r., II SA/Kr 930/18.
Innym zagadnieniem, poza ingerencję w sferę prywatności inwestora jest kwestia tajemnicy przedsiębiorstwa. Należy bowiem zauważyć, że projekty budowlane – oprócz statusu dzieł chronionych prawem autorskim – mogą zawierać informacje o istotnym dla inwestora znaczeniu gospodarczym, w tym zawierać dane mające status tajemnicy przedsiębiorstwa w rozumieniu ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji [7].
Zgodnie natomiast z art. 5 ust. 2 u.d.i.p.:
,,Prawo do informacji publicznej podlega ograniczeniu ze względu na prywatność osoby fizycznej lub tajemnicę przedsiębiorcy. Ograniczenie to nie dotyczy informacji o osobach pełniących funkcje publiczne, mających związek z pełnieniem tych funkcji, w tym o warunkach powierzenia i wykonywania funkcji, oraz przypadku, gdy osoba fizyczna lub przedsiębiorca rezygnują z przysługującego im prawa’’
Dokonując rozróżnienia ,,tajemnicy przedsiębiorstwa’’ i ,,tajemnicy przedsiębiorcy’’ wskazuje się, że tajemnicę przedsiębiorstwa stanowią nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności. Natomiast ,,tajemnicę przedsiębiorcy’’ wyprowadza się z tajemnicy przedsiębiorstwa i pojęcia te w zasadzie pokrywają się zakresowo, chociaż tajemnica przedsiębiorcy w niektórych sytuacjach może być rozumiana szerzej. Stąd też, tajemnicę przedsiębiorcy stanowią informacje znane jedynie określonemu kręgowi osób i związane z prowadzoną przez przedsiębiorcę działalnością, wobec których podjął on wystarczające środki ochrony w celu zachowania ich poufności [8].
Mając na względzie powyższe, inwestor składając do akt administracyjnych projekt budowlany, powinien każdorazowo rozważyć, w celu ochrony swoich interesów gospodarczych, czy projekt ten w części lub w całości nie ujawnia danych stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa.
Oznaczenie projektu budowlanego klauzulą tajemnicy przedsiębiorstwa mogłoby mieć – w świetle powołanego wyżej ograniczenia prawa do informacji publicznej – istotne znaczenie w razie złożenia przez osobę trzecią żądania jego udostępnienia z powołaniem się na art. 6 ust. 1 pkt 4 lit. a u.d.i.p. [9]
Należy przy tym zaznaczyć, że oznaczenie projektu budowlanego klauzulą tajemnicy przedsiębiorstwa w kontekście udostępnienia projektu budowlanego osobie trzeciej w trybie u.d.i.p. nie ma charakteru absolutnego.
Jak bowiem przyjmuje się w orzecznictwie: ,,Z uwagi na to, iż zastrzeżenie tajemnicy przedsiębiorcy stanowi wyjątek od zasady jawności odmowę udostępnienia informacji publicznej powinna poprzedzać samodzielna ocena złożonego przez przedsiębiorcę zastrzeżenia pod kątem istnienia tajemnicy przedsiębiorstwa w rozumieniu przepisów ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji i nie może polegać wyłącznie na oświadczeniu przedsiębiorcy, co do jej istnienia. Złożone zastrzeżenie może stać się skuteczne dopiero w sytuacji, gdy podmiot zobowiązany do ujawnienia informacji, po przeprowadzeniu stosownego badania, pozytywnie przesądzi, że zastrzeżone informacje mają charakter tajemnicy przedsiębiorstwa, w rozumieniu art. 11 ust. 4 ustawy z 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. W przeciwnym razie o dostępie do informacji publicznej, ujmując rzecz w pewnym uproszczeniu, decydowałby sam przedsiębiorca.’’ [10]
Powyższe oznacza, że w przypadku złożenia przez osobę trzecią żądania udostępnienia projektu budowlanego oznaczonego klauzulą tajemnicy przedsiębiorstwa jako informacji publicznej, organ może projekt ten udostępnić w zakresie w jakim po przeprowadzeniu własnej oceny uzna, że w całości lub części nie stanowi on tajemnicy przedsiębiorstwa. Wątpliwości oczywiście budzi kwestia, na ile organ dysponuje wiedzą i środkami, by takiej oceny dokonać.
3/ Podsumowanie
- projekt budowlany należy do kategorii utworów architektonicznych i jako taki podlega ochronie prawnoautorskiej;
- udostępnienie projektu budowlanego, jako części akt sprawy administracyjnej, nie narusza ani praw osobistych, ani majątkowych twórcy projektu, pod warunkiem, że jest wykorzystywany wyłącznie dla celów procesowych (zaznajamiania się z materiałem sprawy);
- za przeważającą linię orzeczniczą należy uznać, pogląd zakładający, że projekt budowlany będący elementem decyzji o pozwoleniu na budowę stanowi informację publiczną i podlega udostępnieniu osobom trzecim na podstawie i w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej;
- projekty budowlane – oprócz statusu dzieł chronionych prawem autorskim – mogą zawierać informacje o istotnym dla inwestora znaczeniu gospodarczym, w tym zawierać dane mające status tajemnicy przedsiębiorstwa w rozumieniu ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji;
- oznaczenie projektu budowlanego klauzulą tajemnicy przedsiębiorstwa może mieć – w świetle ograniczenia prawa do informacji publicznej ze względu na tajemnicę przedsiębiorcy – istotne znaczenie w razie złożenia przez osobę trzecią żądania jego udostępnienia z powołaniem się na art. art. 6 ust. 1 pkt 4 lit. a u.d.i.p.
